-Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan.
-Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers.
+Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan.
-De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL
-genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
+De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL
+genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
- C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr>
- Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f.
- M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de
- toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook
- eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan
- de ESC toets als <ESC>.
+ C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr>
+ Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f.
+ M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik
+ de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun
+ je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We
+ verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>.
-BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens).
-De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een
-bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld:
-<<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>
->> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
- (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden
- terwijl je de v typt.)
- Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het
- lezen van een scherm.
+BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens).
+De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald
+commando te proberen. Bijvoorbeeld:
+<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
+[Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.]
+>> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
+ (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te
+ houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds
+ herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm.
-Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar
-het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuïteit bij het lezen van
-de tekst.
+Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een
+scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het
+lezen van de tekst.
-Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de
-tekst kunt bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met
-C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt
-en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt).
+Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen
+in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet
+gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de
+META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT-
+of ALT-toets hebt).
->> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
+>> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
* SAMENVATTING
De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
- C-v ga een scherm vooruit
- M-v ga een scherm terug
- C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst
- opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor
- staat op het midden van het scherm terecht
- komt. (C-l is control-L, niet control-1.)
+ C-v Ga een scherm vooruit
+ M-v Ga een scherm terug
+ C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw,
+ waarbij de regel waarop de cursor staat, op het
+ midden van het scherm terecht komt. (C-l is
+ CONTROL-L, niet CONTROL-1.)
->> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving.
- Type C-l.
- Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat.
+>> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l.
+ Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst
+ staat.
+
+Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook
+gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken
+met C-v en M-v is efficiënter.
* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
----------------------------------
-Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu
+Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu
naar een specifieke plaats op het scherm?
-Er is een aantal manieren waarop je dit kunt doen. De basismanier is
-m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's
-verplaatst de cursor precies een regel of teken in een bepaalde richting
-op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de
-richting waarin ze de cursor bewegen:
+Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de
+pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de
+standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te
+gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een
+regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een
+figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor
+bewegen:
vorige regel, C-p
:
:
volgende regel, C-n
->> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van
- de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het
+>> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de
+ figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het
centrum te plaatsen.
-Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk te
-onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de
-B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de
-basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE
-gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken.
+Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk
+te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next"
+(volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward"
+(vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus
+je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu
+leert te gebruiken.
->> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
+>> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
->> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p
- Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel staat.
+>> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog
+ met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel
+ staat.
-Elke regel eindigt met een Newline teken (het Engelse `new line' betekent
-`nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste
-regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat
-is niet noodzakelijk voor Emacs ).
+Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line"
+betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de
+volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een
+Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs).
->> Type het commando C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel
- staat. De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen,
- omdat je achteruit over het Newline teken gaat.
+>> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar
+ het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het
+ Newline teken gaat.
-Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen.
+Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen.
->> Type nog een aantal keren het commando C-b, zodat je door krijgt waar de
- cursor is.
- Type dan enkele keren C-f om de cursor terug naar het einde van de regel
- te bewegen.
- Een C-f commnado beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
+>> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel
+ krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor
+ terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f
+ commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
-Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt
-zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of
-`schuiven' in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de
-cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het scherm
-af beweegt.
+Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm
+beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet
+"scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt
+Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat
+de cursor van het scherm af beweegt.
->> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met
- C-n en zie wat er gebeurt.
+>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen
+ met C-n en zie wat er gebeurt.
-Als beweging op letterteken te langzaam gaat, kun je de cursor ook per
-woord bewegen. M-f (Meta-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b
-een woord achteruit.
+Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per
+woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en
+M-b een woord achteruit.
->> Type enkele keren M-f en M-b.
+>> Tik enkele keren M-f en M-b.
-Als je midden in een woord staat beweegt M-f de cursor naar het eind van
-het woord. Als je op een witte ruimte tussen woorden staat beweegt M-f de
-cursor naar het eind van het volgende woord. Het commando M-b beweegt
-analoog, de andere kant op.
+Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind
+van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat,
+beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het
+commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op.
->> Type enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor enkele keren C-f en C-b,
- zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een
- woord en tussen twee woorden.
+>> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en
+ C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in
+ een woord en tussen twee woorden.
-Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en
-anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens
+Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en
+anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens
gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
-zinnen, alinea's) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen die
-los staan van wat je aan het editten bent (tekens, regels, etc).
+zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen
+die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.).
Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
-respectievelijk M-e, de cursor naar het begin of eind van een zin gaat.
+respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het
+eind, van een zin gaat.
->> Type enkele keren C-a en dan enkele keren C-e.
- Type enkele keren M-a en dan enkele keren M-e.
+>> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e.
+ Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e.
-Zie hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
-commando's steeds een zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig
-overeenkomen is het gedrag van allebei niet onnatuurlijk.
+Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
+commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze
+niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk.
-De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder
-lidwoord, `point' in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het
-scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat.
+De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder
+lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op
+het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat.
-Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties,
-inclusief die commando's die per woord of zin bewegen:
+Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met
+inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen:
- C-f ga een teken vooruit
- C-b ga een teken achteruit
+ C-f Ga een teken vooruit
+ C-b Ga een teken achteruit
- M-f ga een woord vooruit
- M-b ga een woord achteruit
+ M-f Ga een woord vooruit
+ M-b Ga een woord achteruit
- C-n ga naar de volgende regel
- C-p ga naar de vorige regel
+ C-n Ga naar de volgende regel
+ C-p Ga naar de vorige regel
- C-a ga naar het begin van de regel
- C-e ga naar het eind van de regel
+ C-a Ga naar het begin van de regel
+ C-e Ga naar het eind van de regel
- M-a ga terug naar het begin van de zin
- M-e ga vooruit naar het eind van de zin
+ M-a Ga terug naar het begin van de zin
+ M-e Ga vooruit naar het eind van de zin
->> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening.
- Deze commando's worden het frequentst gebruikt.
+>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze
+ commando's worden het vaakst gebruikt.
-Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-<
-(Meta kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van het bestand,
-en M-> (Meta groter-dan) beweegt de cursor naar het eind.
+Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan)
+beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META
+groter-dan) beweegt hem naar het eind.
-Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de Shift
-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het '<'
-teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken
-om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen.
+Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de
+Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om
+het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de
+shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META
+komma) tikken.
->> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
+>> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
->> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
+>> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
-Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kun je ook die gebruiken om de
-cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn
-minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle
-toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken
-dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in het omgaan met
-Emacs, het gebruik van deze CTRL tekens sneller gaat dan het werken met
-pijltjestoetsen (omdat je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten
-derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens,
-kun je makkelijk andere geavanceerde cursorbewegingscommando's leren.
-
-De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
+Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om
+de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te
+leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden,
+ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer
+je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het
+gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de
+pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen
+blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's
+met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde
+cursorbewegingscommando's leren.
+
+De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
-herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan, dat vooraf
-gegaan wordt door het commando C-u, de cijfers van het getal te typen.
-Als je toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook
-een andere manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl
-je de META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te
-leren omdat die werkt op elk willekeurig toetsenbord.
+herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en
+vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je
+toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een
+andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de
+META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren
+omdat die beschikbaar is op elke terminal.
Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
->> Probeer eens om met C-n of C-p en één numeriek argument de cursor
+>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
bewegen.
-Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat
-het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het
-echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek
-argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels
-in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift
-de tekst 4 regels.
+Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren
+dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's
+betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je
+totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de
+aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat
+het commando iets anders doet.
+
+C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument
+verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in
+plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v
+verschuift de tekst 4 regels.
>> Probeer nu C-u 8 C-v.
-Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je weer
-terug omlaag wil scrollen kun je een argument aan M-v geven.
+Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug
+omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven.
-Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een
-lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze
-rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede
-vertaling). Je kunt de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te
-klikken.
+Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of
+MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant
+van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk
+("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de
+schuifbalk te klikken.
->> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de
- scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die
- afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
+>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de
+ schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie
+ die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
->> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt
- houdt. Je zult zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt.
+>> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop
+ ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en
+ weer scrollt.
* ALS EMACS HANGT
-----------------
-Als Emacs niet meer op commando's reageert kun je haar veilig onderbreken
-door C-g te typen. Je kunt C-g gebruiken om een commando te stoppen als
-het te lang duurt om het uit te voeren.
+Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig
+onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando
+te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren.
-Je kunt C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of
-om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten.
+Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om
+het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen.
->> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en
- type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar
- één positie verplaatst, omdat je het argument weggegooid hebt met C-g.
+>> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100,
+ en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één
+ positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt
+ met C-g.
-Als je per ongeluk een <ESC> typt kun je dat ongedaan maken met het
+Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het
commando C-g.
-* ONMOGELIJKE COMMANDO'S
-------------------------
+* UITGESCHAKELDE COMMANDO'S
+---------------------------
-Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende
+Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende
gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
-Als je één van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien
-over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit
-wilt voeren.
+Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg
+zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het
+werkelijk wil uitvoeren.
-Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de
-spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet
-uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee').
+Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de
+spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando
+niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee").
->> Type C-x C-l (een onmogelijk commando),
- en type dan n als antwoord op de vraag.
+>> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord
+ op de vraag.
* VENSTERS
----------
-Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst.
-We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kunt gaan. Op
-dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt
-komen en terug kunt keren naar simpelweg editten met 1 venster. Het is
-eenvoudig:
+Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen
+tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan
+gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra
+vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één
+venster. Het is eenvoudig:
- C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg)
+ C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle
+ andere vensters).
-Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het
-venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters
-worden weggegooid.
+Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot
+het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere
+vensters worden verwijderd.
->> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
->> Type nu Control-h k Control-f.
- Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt
- om de documentatie van het Control-f commando te laten zien.
+>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
+>> Tik nu C-h k C-f.
+ Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster
+ verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien.
->> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
+>> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
+
+Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd
+hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken
+CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x
+beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters,
+bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's
+bestaan uit twee, drie of vier tekens.
* TOEVOEGEN EN WEGHALEN
-----------------------
-Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je
-kunt zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst
-geïnterpreteerd en meteen aan de tekst. Type <Return> (de `volgende regel'
-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe regel te beginnen.
+Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die
+je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst
+geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de
+"volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
+regel te beginnen.
-Je kunt het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delback> te typen.
-<Delback> is een toets op het toetsenbord--dezelfde toets die je normaal
-gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst ingetypte teken te wissen.
-Het is meestal een grote toets, een paar rijen boven de <Return> toets,
-waar "Delete", "Del" of "Backspace" op staat.
+Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback>
+te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde
+toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst
+ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar
+rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op
+staat.
Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
-gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een andere
-toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
-
-In het algemeen haalt <Delback> het teken dat juist voor de cursorpositie
-staat weg.
-
->> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar
- keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit
- bestand verandert; je zult niets veranderen aan de originele versie van
- deze uitleg. Je zit slechts je eigen kopie te wijzigen.
-
-Als een regel tekst te lang wordt om de regel op het scherm te laten
-zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash
-("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende
+gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een
+andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
+
+In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de
+cursorpositie staat.
+
+>> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een
+ paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit
+ dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele
+ versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te
+ wijzigen.
+
+Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te
+worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash
+("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt,
+een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende
schermregel verder gaat.
>> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
- toevoegen. Je zult zien dat er een vervolgregel verschijnt.
-
->> Type weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
- de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen.
-
-Je kunt een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline
-weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een
-enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op
-een schermregel past zal hij getoond worden met een vervolgregel.
-
->> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delback>. Dit
- voegt de huidige en vorige regel samen.
-
->> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen.
-
-Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat
-iets herhaald moet worden, op kunt geven. Dit geldt ook voor gewone tekens.
-Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd.
+ toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
->> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen.
-
-Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te
-corrigeren. Je kunt tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt
-een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen:
-
- <Delback> haal het teken weg dat voor de cursor staat
- C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat
-
- M-<Delback> gooi het woord weg dat voor de cursor staat
- M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat
-
- C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel
- M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin
-
-Merk op dat <Delback> en C-d met M-<Delback> en M-d de analogie die begon
-met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat
-<Delback> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op
-C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
-
-Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst
-die je weggooit zodat je hem weer terug kunt halen. Weggegooide tekst
-terughalen heet "yanken". Je kunt weggegooide tekst terugbrengen op de
-plaats waar je hem hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst.
-Je kunt ook meerdere keren yanken om er meedere kopieën van te maken. Het
-yank-commando is C-y.
+>> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
+ de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal
+ verdwijnen.
-Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets:
-iets dat je hebt weggooid kun je terugbrengen, maar iets dat je hebt
-weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen `killing' en
-`deleting' duidelijker dan tussen de Nederlandse vertaling `weggooien' en
-`weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
-een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat die
-geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een
-enkel teken weghalen.
+Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een
+Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen
+staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is
+van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden
+met een vervolgregel.
+
+>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>.
+ Dit voegt de huidige en vorige regel samen.
+
+>> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te
+ voegen.
+
+Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren
+op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor
+gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken
+herhaaldelijk toegevoegd.
+
+>> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen.
+
+Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken
+en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel
+verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst
+te verwijderen:
+
+ <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat
+ C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat
+
+ M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat
+ M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat
+
+ C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel
+ M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin
+
+Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie
+verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak
+even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en
+M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
+
+Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst
+verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je
+wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.)
+Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle
+tekst tussen de twee posities.
+
+>> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea.
+>> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering
+ geplaatst") onderaan het scherm.
+>> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de
+ alinea.
+>> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n
+ verwijderen.
+
+Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat
+je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
+weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en
+"deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen
+"verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet
+"yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
+een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren
+zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's
+die slechts een enkel teken weghalen.
>> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
- Type C-k om de tekst op die regel weg te gooien.
->> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken
- weg.
+ Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen.
+>> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het
+ Newline-teken.
-Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel weggooit, een
-tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een regel
-omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven
-aantal regels zal worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan
-simpelweg herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal
-C-k typen dat niet doet.
+Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert,
+een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een
+regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het
+aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud.
+Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels,
+terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet.
-Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de
-cursor nu op staat (te yanken), type C-y.
+Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de
+cursor nu op staat (te yanken), tik C-y.
->> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken.
+>> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken.
Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
-weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
-die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels
-in een keer terugbrengt.
+verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
+die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die
+regels in een keer terugbrengt.
->> Probeer het nu: type C-k een paar keer.
+>> Probeer het nu: tik C-k een paar keer.
-Om de weggegooide tekst terug te halen:
+Om de verwijderde tekst terug te halen:
->> Type C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en type weer C-y.
- Je ziet nu hoe je tekst kunt kopiëren.
+>> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer
+ C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren.
-Wat nu te doen als je tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen al
-iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het
-recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren
-gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt
-om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst
-met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om
-tekst terug te halen die je reeds langer geleden hebt weggegooid. Als
-je de tekst te pakken hebt die je zocht hoef je niets te doen om die
-daar te houden. Je kunt gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst
-met rust laten.
+Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen
+al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je
+het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet
+verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y
+hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt
+M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt
+M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt
+weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je
+niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en
+de teruggehaalde tekst met rust laten.
-Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst
-weggegooide tekst.
+Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst
+verwijderde tekst.
->> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg.
- Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen.
- Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel
- die je weggooide.
- Type nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de
- tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer.
- Je kunt ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan
- M-y.
+>> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een
+ regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te
+ halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste
+ regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er
+ langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en
+ dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en
+ negatieve argumenten bij M-y.
* HERSTELLEN
------------
-Als je de tekst veranderd hebt en als je daar toch niet tevreden mee bent,
-dan kun je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u.
+Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
+dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x
+u.
-Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van
-een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds
-eerdere commando's hersteld.
+Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn
+van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden
+steeds eerdere commando's hersteld.
-Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen,
-zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg
-de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd
-in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder vaak het commando
-C-x u hoeft te typen om het toevoegen van tekst te herstellen.
+Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet
+wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's
+die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden
+meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je
+minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te
+herstellen.
->> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten verschijnen.
+>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten
+ verschijnen.
-C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat
-op, maar het is makkelijker om dat een paar keer achter elkaar te typen.
-Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan
-niet triviaal is. Dat is ook de reden voor het alternatief, C-x u. Op
-sommige terminals kun je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt.
+C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde
+resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te
+tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het
+intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor
+het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door
+"/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt.
-Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan.
+Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen
+aan.
* BESTANDEN
-----------
-Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de
-tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het Engels). Als je
-dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit
-Emacs gaat. Je kunt een bestand veranderen door het bestand te `bezoeken'.
-(Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het Engels.)
-
-Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand
-in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
-veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk
-zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kun je nooit per
+Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de
+tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je
+dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je
+Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te
+"bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het
+Engels.)
+
+Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in
+Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
+veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk
+zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per
ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
-als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele
+als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele
bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
-geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan
-waren.
-
-In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en
-eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets
-dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand
-zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand
-dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de Nederlandstalige
-Emacs uitleg (`tutorial' in het Engels). Als je in Emacs een bestand
-bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats.
-
-De commando's om een bestand te bezoeken of te bewaren zijn anders dan de
-commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee
-tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een
-heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's
-hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken.
-Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens.
-
-Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat
-je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een
-argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand.
-Nadat je het commando
-
- C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file')
-
-hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
-intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel
-voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kunt de
-gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen.
-
-Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat
-voor minibuffer invoer) kun je het commando afbreken met C-g.
-
->> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en
- ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
- Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
-
-Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het
-af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en haalt
-het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando daarmee
-klaar is,verdwijnt de minibuffer.
-
-Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kun
-je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het
-commando
-
- C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file')
-
-Dit commando bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand.
-De eerstekeer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een
-andere naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de
-oude naam gevolgd door een "~".
-
-Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand
-zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren
-zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht.
-
->> Type C-x C-s, om je kopie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is
- verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel.
-
-OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
-typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
-machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
-stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
-deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
-to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
-met deze situatie.
-
-Je kunt een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te
-wijzigen. Je kunt ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is
-dé manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat
-initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart
-wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat
-moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
+geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren.
+
+Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt
+met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets
+dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het
+bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je
+een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de
+Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je
+in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd
+op deze plaats.
+
+Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je
+aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een
+argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het
+bestand. Nadat je het commando
+
+ C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file").
+
+hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
+intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die
+regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer.
+Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te
+veranderen.
+
+Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer
+in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g.
+
+>> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af
+ en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
+ Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
+
+Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het
+commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk
+en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f
+commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer.
+
+Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en
+kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik
+dan het commando
+
+ C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file").
+
+Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand
+op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand
+onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe
+naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~".
+
+Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het
+bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te
+slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of
+crasht.
+
+>> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het
+ goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste
+ schermregel.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x
+C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van
+de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
+C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
+terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
+hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
+Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
+
+Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te
+wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit
+is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het
+bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de
+tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als
+inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
* BUFFERS
---------
-Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand
-gewoon in Emacs. Je kunt naar dat bestand terug door het gewoon nog een
-keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kun je een behoorlijk aantal
-bestanden in Emacs krijgen.
+Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste
+bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het
+gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je
+een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen.
->> Creëer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo
- <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe en bewaar "foo"
- door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
- weer hier, in de uitleg, terug te komen.
+>> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo
+ <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op
+ door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
+ weer hier, in de inleiding, terug te komen.
-Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer"
-genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer
-gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type
+Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een
+"buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een
+nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien,
+tik
- C-x C-b laat de bufferlijst zien
+ C-x C-b Laat de bufferlijst zien
>> Probeer C-x C-b nu.
-Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit
-is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers
-hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die
-"*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de
-lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een
-Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer.
-
->> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
+Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een
+bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer
+overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd
+onderdeel van een of andere buffer.
+
+>> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
+
+Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts
+één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan
+het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet
+je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer
+die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand
+opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier:
+gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van
+de buffer.
+
+>> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de
+ tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL
+ <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding.
+
+Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand
+(minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De
+lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van
+elke buffer zien.
+
+ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel
+van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een
+bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen
+bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je
+gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen
+geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je
+op de onderste regel toonde.
+
+>> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te
+ bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te
+ keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding
Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
-bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven
-in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren of
-modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de
-eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige
-manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend
-zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te
-kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
+bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen
+blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren
+of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect
+op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een
+eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou
+erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f
+om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
- C-x s bewaar een paar buffers
+ C-x s Sla een paar buffers op
C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
->> Voeg wat tekst toe en type C-x s.
+>> Voeg wat tekst toe en tik C-x s.
Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
- Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van
+ Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van
"yes", Engels voor "ja").
Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
-control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X
-commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in
-twee smaken voor:
-
- C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken
- M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam.
-
-Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt
-dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze
-commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het
-te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit
-is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen
-die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt
-bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.)
-
-C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer
-terug kunt keren in dezelfde Emacs sessie.
-
-Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer
-terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kun je
-Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs".
-
-Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten
-creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te
-stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te
-keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het
-shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in
-Emacs terug te keren.
-
-Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is
-ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs opgestart
-was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien
-niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het
-echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten,
-behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
-
-Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al
-kent:
-
- C-x C-f bezoek bestand
- C-x C-s bewaar bestand
- C-x C-b laat bufferlijst zien
- C-x C-c verlaat Emacs
- C-x u herstel
-
-Commando's waaraan een uitgebreid commando wordt toegevoegd, worden nog
-minder vaak gebruikt, of worden alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt.
-Een voorbeeld is het commando replace-string, dat in de hele tekst een string
-vervangt door een andere string (`to replace' betekent `vervangen').
-Als je M-x typt echoot Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van
-het commando intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
-"repl s<TAB>" typt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
+CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met
+het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando
+komt voor in twee smaken:
+
+ C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken.
+ M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam.
+
+Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder
+gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt
+al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te
+bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander
+voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak
+je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet
+opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren
+voordat Emacs helemaal eindigt.)
+
+C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna
+weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie.
+
+Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt
+weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste
+shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met
+"%emacs".
+
+Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te
+zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de
+gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer
+in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In
+dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell
+te verlaten en in Emacs terug te keren.
+
+Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het
+is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs
+opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien
+die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal
+gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs
+te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
+
+Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je
+nu al kent:
+
+ C-x C-f Bezoek bestand
+ C-x C-s Sla bestand op
+ C-x s Sla een paar buffers op
+ C-x C-b Laat bufferlijst zien
+ C-x b Schakel naar een buffer
+ C-x C-c Verlaat Emacs
+ C-x 1 Een enkel venster
+ C-x u Herstel
+
+Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder
+bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando
+replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
+andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt,
+toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het
+commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
+"repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
met <Return>.
Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
Je sluit elk argument af met <Return>.
->> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze.
- Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
+>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel.
+ Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
- Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elke keer dat het woord
-"g-e-w-i-j-z-i-g-d" voor kwam, vervangen door "veranderd"; beginnend op
- de plek waar de cursor staat.
+ Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen
+ van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te
+ beginnen op de plek waar de cursor staat.
* AUTOMATISCH BEWAREN
---------------------
-Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden
-de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of
-herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd
-de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst
-automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als
-je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst
-automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het
-bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer
-weggegooid.
+Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt,
+zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou
+hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs
+regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het
+bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt
+met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het
+bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand
+dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt
+het automatisch opgeslagen bestand verwijderd.
+
+Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst
+terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele
+bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x
+recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan
+met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt
+teruggehaald.
+
+
+* ECHO-GEBIED
+-------------
-Als de computer crasht kun je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen
-door de file normaal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch
-bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om
-bevestiging, antwoord dan:"yes<Return>", en de automatisch bewaarde
-informatie wordt teruggehaald.
+Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de
+onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd
+wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
-* ECHO GEBIED
+* MODUS-REGEL
-------------
-Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de
-onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt.
-Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
-
-
-* MODE-REGEL
-------------
+De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De
+modusregel ziet er ongeveer zo uit:
-De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel
-ziet er ongeveer zo uit:
+-1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)-----------------------
---**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------
+Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je
+aan het bewerken bent.
-Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die
-je aan het bewerken bent.
+Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het
+bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan:
+NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het
+bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats
+van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er
+"Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de
+tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in
+de modus-regel.
-Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand
-dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN
-procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf
-het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--.
-Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van
-`bottom', `onderkant' in het Nederlands). Als de tekst zo klein is dat die
-volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel.
+De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt
+zich bevindt.
-De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt.
-Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes.
+De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt.
+Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes.
-In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken
-bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode
-zoals nu (`fundamental' is `basis' in het Nederlands). Een dergelijke
-mode heet een hoofdmode (`major mode' in het Engels).
+In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken
+bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt
+("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus
+heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels).
-Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoeld voor
-het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld
-Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode
-actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu
-"Fundamental" staat.
+Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld
+voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals
+bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd
+precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel,
+op de plaats waar nu "Fundamental" staat.
-Het komt voor dat sommige commado's zich in verschillende modes anders
-gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te
-typen, en aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe
-commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het
-commentaar beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando,
-en met dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld
-M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen.
+Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders
+gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een
+programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee
+heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een
+andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van
+een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die
+hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om
+naar de basismodus om te schakelen.
-Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld
-dit bestand, kun je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een
-gewone taal te bewerken:
+Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals
+bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus
+om tekst in een gewone taal te bewerken:
->> Type M-x text-mode<Return>.
+>> Tik M-x text-mode<Return>.
Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
-grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kunt merken is
-bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een woord
-beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de
-apostrof als ruimte tussen twee woorden.
-
-Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben.
-De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode.
-
-Met het commando C-h m kun je de documentatie over de huidige hoofdmode
-lezen.
-
->> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant
- van het scherm te krijgen.
->> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode.
->> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
-
-Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn
-geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties
-daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
-andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kunt dus nul, een,
-of willekeurig veel minor modes gebruiken.
-
-Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal,
-zoals Nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch
-uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel
-tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden.
-
-Je kunt Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze
-mode al aanstaat, kun je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.
-Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit
-commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to
-toggle' in het Engels).
-
->> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een
- regel zodat je kunt zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er
- moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode
- alleen op spaties de regel afbreekt.
-
-De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kun je veranderen
-met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument
-om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
-
->> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
- Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
- Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met C-u 70 C-x f.
-
-Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode
-de regel niet opnieuw.
-Om een alinea opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de
-cursor in de alinea staat.
-
->> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en type M-q.
+grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken,
+is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een
+woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en
+M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden.
+
+Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen
+hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke
+hoofdmodus.
+
+Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige
+hoofdmodus lezen.
+
+>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de
+ bovenkant van het scherm te krijgen.
+>> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus.
+>> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
+
+Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen
+alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen
+daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
+andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus
+mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van
+bijmodi te gebruiken.
+
+Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke
+taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent
+automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs
+automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang
+wordt.
+
+Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als
+deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x
+auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de
+modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen
+dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels).
+
+>> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op
+ een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt.
+ Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill
+ modus de regel alleen op spaties breekt.
+
+De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je
+veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een
+numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
+
+>> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
+ Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
+ Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f.
+
+Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de
+regel niet opnieuw.
+Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in
+de alinea staat.
+
+>> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q.
* ZOEKEN
--------
-Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op
-de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string
+Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de
+cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string
verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
voorkomt.
-Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste
-tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken
-gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string.
-
-Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to
-search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van
-`reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen.
-
-Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit
-betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele
-zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> beëindigt
-het zoeken.
-
->> Type nu C-s om het zoeken te starten. Type nu, LANGZAAM, één letter per
- keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kunt
- zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord
- `cursor' gezocht.
->> Type nogmaals C-s, om het volgende woord `cursor' te zoeken
->> Type nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
->> Type <RET> om het zoeken te beëindigen.
-
-Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar
-de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt
-hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er
-geen volgende plek is gevonden piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht
-is beëindigd. (`failing' in het Engels); met C-g kun je het zoeken afbreken.
-
-Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> typt, zul je zien dat het
-laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het
-zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint
-met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar de plaats waar de "c" het
-eerst voorkomt. Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar de
-plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt". Als je nu <Delback> typt, dan
-wordt de "u" van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de
-plaats waar hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. de plaats waar "c" het
-eerst voorkomt.
-
-Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan
+Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de
+meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het
+zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string.
+
+Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s"
+van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de
+"r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet.
+
+Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied.
+Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search"
+(incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de
+zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken.
+
+>> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter
+ per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je
+ kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het
+ woord "cursor" gezocht.
+>> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord
+ "cursor" te zoeken.
+>> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
+>> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen.
+
+Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs
+naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe
+getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een
+keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt
+je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels).
+C-g zou het zoeken ook afbreken.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s
+tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
+machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
+C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
+terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
+hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
+Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
+
+Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het
+laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald
+wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je
+bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de
+plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan
+gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt.
+Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring
+afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond
+voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam.
+
+Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan
wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
-tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r.
+tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en
+C-r.
-Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het eerst
-voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in
-de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten
-over C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid.
+Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het
+eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken
+dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van
+C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de
+zoekrichting omgedraaid.
* MEERDERE VENSTERS
-------------------
-Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het
-scherm kunt laten zien.
+Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op
+het scherm kan laten zien.
->> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
+>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
->> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
- Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het
+>> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
+ Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het
bovenste venster.
->> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
- (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.)
+>> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
+ (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.)
->> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het Nederlands)
- om de cursor naar het andere venster te verplaatsen.
+>> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de
+ cursor naar het andere venster te verplaatsen.
->> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v.
- Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest.
+>> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v.
+ Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest.
->> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster
- te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar
- hij stond toen je het venster verliet.
+>> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten.
+ De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je
+ het venster verliet.
-Je kunt C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk
-venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar
-in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster
-waarin de cursor staat. Dit venster is het `geselecteerde venster'
-(`selected window' in het Engels).
+Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.
+Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel
+zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking
+op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het
+"geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels).
-Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in
-het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt.
-Je kunt de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent,
-terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt.
+Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken
+bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie
+gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je
+bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster
+loopt.
-C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META
-toets hebt kun je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te
-houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL
-en META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je typt.
+C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte
+META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META
+ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke
+volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen
+ingedrukt zijn terwijl je tikt.
-Als je geen echte META toets hebt kun je ESC gebruiken; de volgorde maakt
-dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal
-niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META
-dat niet zijn.
+Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde
+is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door
+CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC>
+zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn.
->> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten
- verdwijnen.
+>> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te
+ laten verdwijnen.
+
+(Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste
+verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel
+dat venster waar de cursor nu in staat.")
-(Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste
-verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster,
-en wel dat venster waar de cursor nu in staat.')
+Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je
+C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken,
+zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters
+onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken.
-Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst
-laten zien:
+Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere
+tekst laten zien:
->> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd
- door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster
- verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
+>> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden,
+ gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste
+ venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
->> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
+>> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
het onderste venster te laten verdwijnen.
* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
------------------------------
-Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (Engels:
-`recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte
-haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmode staan. Dan staat er
-bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental).
+Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht
+(Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel
+aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus
+staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van
+(Fundamental).
-Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is
-een generiek `ontsnappingscommando'. Je kunt het ook gebruiken om extra
-vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen.
+Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
+Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken
+om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen.
->> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC
+>> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC>
om er weer uit te komen.
-C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De
-reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN
-het recursieve bewerkingsniveau.
+C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
+De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken
+BINNEN het recursieve bewerkingsniveau.
* MEER INFORMATIE
-----------------
-We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven
-om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat
-het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige
-mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft
-commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze
-`helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'.
-
-Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
-welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs
-vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt
-maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken.
-
-(Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een
-slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft,
-en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder
-of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat
-zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of
-gebruik M-x help RET.)
-
-De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of
+We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie
+te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van
+Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het
+kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige
+mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten
+zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal
+met C-h: "het Hulpteken".
+
+Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
+welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en
+Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h
+hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om
+het af te breken.
+
+(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is
+geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed
+heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de
+systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht
+onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1
+toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.)
+
+De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of
uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
commando zien.
->> Type C-h c Control-p.
- De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als
+>> Tik C-h c C-p.
+
+De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als:
C-p runs the command previous-line
(Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
-Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral
-gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te
-passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de
-functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om
-je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen.
+Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden
+vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de
+gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan
+te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte
+documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je
+al geleerd hebt betekenen.
-Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT
-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c.
+Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of
+ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c.
-Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van
-C-h c.
+Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats
+van C-h c.
->> Type C-h k Control-p.
+>> Tik C-h k C-p.
-Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de
-functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1
-om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te
-doen. Je kunt ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt.
+Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de
+functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik
+C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet
+meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1
+tikt.
Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
- intypen.
+ intikken.
->> Type C-h f previous-line<Return>
- Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het
- C-p commando implementeert.
+>> Tik C-h f previous-line<Return>
+ Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die
+ het C-p commando implementeert.
- C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een
+Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen
+die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen.
+Het commando vraagt je om de naam van een variabele.
+
+ C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een
lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
- voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden
- met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens
- dit commando direct uitgevoerd kan worden.
+ voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen
+ worden met M-x. Bij sommige commando's staat met
+ welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan
+ worden.
->> Type C-h a file<Return>.
+>> Tik C-h a file<Return>.
-Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun
-naam. Je zult teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende
-commandonaam zoals find-file.
+Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in
+hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de
+overeenkomende commandonaam zoals find-file.
->> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven.
+>> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te
+ verschuiven.
->> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien.
+>> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen.
+ C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd).
+ Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd
+ "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van
+ software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m
+ Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen.
+ Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ?
+ tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de
+ mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar
+ bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de
+ Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron
+ van informatie.
-* CONCLUSIE
------------
-Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk
-een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x.
+* MEER MOGELIJKHEDEN
+--------------------
-De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe
-Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf
-dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover!
+Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is
+zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik
+het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar
+"completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het
+omgaan met bestanden vereenvoudigt.
+"Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om
+onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de
+"*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken
+en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit
+mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in
+de Emacs-Info-handleiding.
-* KOPIËREN
------------
+"Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je
+gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt
+wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired
+kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding.
-(De Engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks
-van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef
-voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling is gemaakt door
-Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2
-TUTORIAL.
-(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities voor
-gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet
-gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de
-vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het Engelse
-origineel.)
+* CONCLUSIE
+-----------
-Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs.
-Je mag deze uitleg distribueren onder bepaalde condities:
+Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk
+een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je
+C-z.
-Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation
+De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle
+nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent
+tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.
+Doe je beklag!
- Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen als
- verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en
- toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de
- ontvanger dezelfde distributierechten verleent als aan hem verleend
- door deze melding.
- Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document,
- of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities,
- vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als
- laatste modificaties doorgevoerd heeft.
+* KOPIËREN
+-----------
-De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn complexer dan dit,
-maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef
-vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien
-van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software
-te gebruiken, te schrijven en te delen!
+(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange
+reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart
+Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling
+is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis
+van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik
+Fouvry en Lute Kamstra.
+
+(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities
+voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is
+niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten
+aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door
+het Engelse origineel.)
+
+Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs.
+Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden:
+
+Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004,
+ 2005 Free Software Foundation, Inc.
+
+ Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen
+ als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de
+ copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden
+ en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten
+ verleent als aan hem verleend worden door deze melding.
+
+ Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document,
+ of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden,
+ vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste
+ veranderingen aangebracht heeft.
+
+De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan
+dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en
+geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het
+uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije
+software te gebruiken, te schrijven en te delen!
(Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
comes with permission to distribute copies on certain conditions:
-Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation
+Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004,
+ 2005 Free Software Foundation, Inc.
- Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
- of this document as received, in any medium, provided that the
- copyright notice and permission notice are preserved,
- and that the distributor grants the recipient permission
- for further redistribution as permitted by this notice.
+ Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim
+ copies of this document as received, in any medium, provided that
+ the copyright notice and permission notice are preserved, and that
+ the distributor grants the recipient permission for further
+ redistribution as permitted by this notice.
- Permission is granted to distribute modified versions
- of this document, or of portions of it,
- under the above conditions, provided also that they
- carry prominent notices stating who last altered them.
+ Permission is granted to distribute modified versions of this
+ document, or of portions of it, under the above conditions,
+ provided also that they carry prominent notices stating who last
+ altered them.
The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of