1 Je leest nu de Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan.
2 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
4 De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL
5 genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
6 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
8 C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr>
9 Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f.
10 M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik
11 de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun
12 je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We
13 verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>.
15 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens).
16 De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald
17 commando te proberen. Bijvoorbeeld:
18 <<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
19 [Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.]
20 >> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
21 (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te
22 houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds
23 herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm.
25 Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een
26 scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het
29 Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen
30 in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet
31 gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de
32 META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT-
35 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
41 De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
43 C-v Ga een scherm vooruit
44 M-v Ga een scherm terug
45 C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw,
46 waarbij de regel waarop de cursor staat, op het
47 midden van het scherm terecht komt. (C-l is
48 CONTROL-L, niet CONTROL-1.)
50 >> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l.
51 Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst
54 Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook
55 gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken
56 met C-v en M-v is efficiënter.
59 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
60 ----------------------------------
62 Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu
63 naar een specifieke plaats op het scherm?
65 Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de
66 pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de
67 standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te
68 gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een
69 regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een
70 figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor
76 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
81 >> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de
82 figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het
85 Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk
86 te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next"
87 (volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward"
88 (vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus
89 je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu
92 >> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
94 >> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog
95 met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel
98 Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line"
99 betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de
100 volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een
101 Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs).
103 >> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar
104 het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het
107 Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen.
109 >> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel
110 krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor
111 terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f
112 commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
114 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm
115 beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet
116 "scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt
117 Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat
118 de cursor van het scherm af beweegt.
120 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen
121 met C-n en zie wat er gebeurt.
123 Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per
124 woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en
125 M-b een woord achteruit.
127 >> Tik enkele keren M-f en M-b.
129 Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind
130 van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat,
131 beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het
132 commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op.
134 >> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en
135 C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in
136 een woord en tussen twee woorden.
138 Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en
139 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens
140 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
141 zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen
142 die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.).
144 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
145 cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
146 respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het
147 eind, van een zin gaat.
149 >> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e.
150 Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e.
152 Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
153 commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze
154 niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk.
156 De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder
157 lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op
158 het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat.
160 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met
161 inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen:
163 C-f Ga een teken vooruit
164 C-b Ga een teken achteruit
166 M-f Ga een woord vooruit
167 M-b Ga een woord achteruit
169 C-n Ga naar de volgende regel
170 C-p Ga naar de vorige regel
172 C-a Ga naar het begin van de regel
173 C-e Ga naar het eind van de regel
175 M-a Ga terug naar het begin van de zin
176 M-e Ga vooruit naar het eind van de zin
178 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze
179 commando's worden het vaakst gebruikt.
181 Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan)
182 beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META
183 groter-dan) beweegt hem naar het eind.
185 Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de
186 Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om
187 het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de
188 shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META
191 >> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
192 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
194 >> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
195 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
197 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om
198 de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te
199 leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden,
200 ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer
201 je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het
202 gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de
203 pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen
204 blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's
205 met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde
206 cursorbewegingscommando's leren.
208 De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
209 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
210 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en
211 vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je
212 toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een
213 andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de
214 META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren
215 omdat die beschikbaar is op elke terminal.
217 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
219 >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
220 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
223 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren
224 dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's
225 betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je
226 totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de
227 aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat
228 het commando iets anders doet.
230 C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument
231 verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in
232 plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v
233 verschuift de tekst 4 regels.
235 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
237 Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug
238 omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven.
240 Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of
241 MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant
242 van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk
243 ("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de
244 schuifbalk te klikken.
246 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de
247 schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie
248 die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
250 >> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop
251 ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en
258 Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig
259 onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando
260 te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren.
262 Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om
263 het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen.
265 >> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100,
266 en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één
267 positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt
270 Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het
274 * UITGESCHAKELDE COMMANDO'S
275 ---------------------------
277 Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende
278 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
280 Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg
281 zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het
282 werkelijk wil uitvoeren.
284 Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de
285 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando
286 niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee").
288 >> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord
295 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen
296 tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan
297 gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra
298 vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één
299 venster. Het is eenvoudig:
301 C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle
304 Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot
305 het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere
306 vensters worden verwijderd.
308 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
310 Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster
311 verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien.
313 >> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
315 Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd
316 hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken
317 CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x
318 beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters,
319 bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's
320 bestaan uit twee, drie of vier tekens.
323 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
324 -----------------------
326 Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die
327 je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst
328 geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de
329 "volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
332 Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback>
333 te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde
334 toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst
335 ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar
336 rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op
339 Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
340 gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een
341 andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
343 In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de
346 >> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een
347 paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit
348 dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele
349 versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te
352 Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te
353 worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash
354 ("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt,
355 een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende
356 schermregel verder gaat.
358 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
359 toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
361 >> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
362 de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal
365 Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een
366 Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen
367 staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is
368 van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden
369 met een vervolgregel.
371 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>.
372 Dit voegt de huidige en vorige regel samen.
374 >> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te
377 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren
378 op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor
379 gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken
380 herhaaldelijk toegevoegd.
382 >> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen.
384 Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken
385 en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel
386 verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst
389 <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat
390 C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat
392 M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat
393 M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat
395 C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel
396 M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin
398 Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie
399 verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak
400 even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en
401 M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
403 Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst
404 verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je
405 wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.)
406 Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle
407 tekst tussen de twee posities.
409 >> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea.
410 >> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering
411 geplaatst") onderaan het scherm.
412 >> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de
414 >> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n
417 Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat
418 je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
419 weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en
420 "deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen
421 "verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet
422 "yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
423 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren
424 zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's
425 die slechts een enkel teken weghalen.
427 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
428 Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen.
429 >> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het
432 Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert,
433 een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een
434 regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het
435 aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud.
436 Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels,
437 terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet.
439 Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de
440 cursor nu op staat (te yanken), tik C-y.
442 >> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken.
444 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
445 verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
446 die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die
447 regels in een keer terugbrengt.
449 >> Probeer het nu: tik C-k een paar keer.
451 Om de verwijderde tekst terug te halen:
453 >> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer
454 C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren.
456 Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen
457 al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je
458 het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet
459 verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y
460 hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt
461 M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt
462 M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt
463 weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je
464 niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en
465 de teruggehaalde tekst met rust laten.
467 Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst
470 >> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een
471 regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te
472 halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste
473 regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er
474 langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en
475 dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en
476 negatieve argumenten bij M-y.
482 Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
483 dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x
486 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn
487 van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden
488 steeds eerdere commando's hersteld.
490 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet
491 wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's
492 die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden
493 meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je
494 minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te
497 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten
500 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde
501 resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te
502 tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het
503 intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor
504 het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door
505 "/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt.
507 Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen
514 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de
515 tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je
516 dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je
517 Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te
518 "bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het
521 Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in
522 Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
523 veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk
524 zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per
525 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
526 als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele
527 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
528 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren.
530 Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt
531 met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets
532 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het
533 bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je
534 een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de
535 Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je
536 in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd
539 Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je
540 aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een
541 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het
542 bestand. Nadat je het commando
544 C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file").
546 hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
547 intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die
548 regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer.
549 Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te
552 Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer
553 in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g.
555 >> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af
556 en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
557 Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
559 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het
560 commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk
561 en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f
562 commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer.
564 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en
565 kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik
568 C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file").
570 Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand
571 op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand
572 onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe
573 naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~".
575 Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het
576 bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te
577 slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of
580 >> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het
581 goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste
584 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x
585 C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van
586 de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
587 C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
588 terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
589 hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
590 Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
592 Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te
593 wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit
594 is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het
595 bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de
596 tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als
597 inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
603 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste
604 bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het
605 gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je
606 een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen.
608 >> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo
609 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op
610 door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
611 weer hier, in de inleiding, terug te komen.
613 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een
614 "buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een
615 nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien,
618 C-x C-b Laat de bufferlijst zien
620 >> Probeer C-x C-b nu.
622 Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een
623 bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer
624 overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd
625 onderdeel van een of andere buffer.
627 >> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
629 Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts
630 één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan
631 het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet
632 je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer
633 die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand
634 opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier:
635 gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van
638 >> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de
639 tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL
640 <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding.
642 Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand
643 (minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De
644 lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van
647 ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel
648 van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een
649 bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen
650 bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je
651 gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen
652 geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je
653 op de onderste regel toonde.
655 >> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te
656 bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te
657 keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding
659 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
660 bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen
661 blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren
662 of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect
663 op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een
664 eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou
665 erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f
666 om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
668 C-x s Sla een paar buffers op
670 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
671 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
673 >> Voeg wat tekst toe en tik C-x s.
674 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
675 Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van
676 "yes", Engels voor "ja").
679 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
680 ------------------------
682 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
683 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
684 CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met
685 het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando
686 komt voor in twee smaken:
688 C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken.
689 M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam.
691 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder
692 gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt
693 al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te
694 bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander
695 voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak
696 je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet
697 opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren
698 voordat Emacs helemaal eindigt.)
700 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna
701 weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie.
703 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt
704 weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste
705 shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met
708 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te
709 zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de
710 gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer
711 in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In
712 dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell
713 te verlaten en in Emacs terug te keren.
715 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het
716 is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs
717 opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien
718 die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal
719 gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs
720 te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
722 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je
725 C-x C-f Bezoek bestand
726 C-x C-s Sla bestand op
727 C-x s Sla een paar buffers op
728 C-x C-b Laat bufferlijst zien
729 C-x b Schakel naar een buffer
730 C-x C-c Verlaat Emacs
731 C-x 1 Een enkel venster
734 Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder
735 bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando
736 replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
737 andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt,
738 toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het
739 commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
740 "repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
743 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
744 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
745 Je sluit elk argument af met <Return>.
747 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel.
748 Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
750 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen
751 van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te
752 beginnen op de plek waar de cursor staat.
755 * AUTOMATISCH BEWAREN
756 ---------------------
758 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt,
759 zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou
760 hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs
761 regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het
762 bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt
763 met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het
764 bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand
765 dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt
766 het automatisch opgeslagen bestand verwijderd.
768 Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst
769 terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele
770 bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x
771 recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan
772 met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt
779 Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de
780 onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd
781 wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
787 De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De
788 modusregel ziet er ongeveer zo uit:
790 -1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)-----------------------
792 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je
793 aan het bewerken bent.
795 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het
796 bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan:
797 NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het
798 bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats
799 van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er
800 "Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de
801 tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in
804 De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt
807 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt.
808 Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes.
810 In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken
811 bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt
812 ("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus
813 heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels).
815 Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld
816 voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals
817 bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd
818 precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel,
819 op de plaats waar nu "Fundamental" staat.
821 Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders
822 gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een
823 programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee
824 heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een
825 andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van
826 een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die
827 hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om
828 naar de basismodus om te schakelen.
830 Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals
831 bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus
832 om tekst in een gewone taal te bewerken:
834 >> Tik M-x text-mode<Return>.
836 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
837 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken,
838 is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een
839 woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en
840 M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden.
842 Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen
843 hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke
846 Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige
849 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de
850 bovenkant van het scherm te krijgen.
851 >> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus.
852 >> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
854 Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen
855 alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen
856 daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
857 andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus
858 mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van
859 bijmodi te gebruiken.
861 Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke
862 taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent
863 automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs
864 automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang
867 Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als
868 deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x
869 auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de
870 modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen
871 dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels).
873 >> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op
874 een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt.
875 Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill
876 modus de regel alleen op spaties breekt.
878 De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je
879 veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een
880 numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
882 >> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
883 Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
884 Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f.
886 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de
888 Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in
891 >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q.
897 Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de
898 cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string
899 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
902 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de
903 meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het
904 zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string.
906 Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s"
907 van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de
908 "r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet.
910 Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied.
911 Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search"
912 (incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de
913 zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken.
915 >> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter
916 per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je
917 kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het
918 woord "cursor" gezocht.
919 >> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord
921 >> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
922 >> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen.
924 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs
925 naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe
926 getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een
927 keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt
928 je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels).
929 C-g zou het zoeken ook afbreken.
931 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s
932 tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
933 machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
934 C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
935 terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
936 hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
937 Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
939 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het
940 laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald
941 wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je
942 bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de
943 plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan
944 gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt.
945 Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring
946 afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond
947 voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam.
949 Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan
950 wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
951 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en
954 Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het
955 eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken
956 dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van
957 C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de
958 zoekrichting omgedraaid.
964 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op
965 het scherm kan laten zien.
967 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
969 >> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
970 Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het
973 >> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
974 (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.)
976 >> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de
977 cursor naar het andere venster te verplaatsen.
979 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v.
980 Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest.
982 >> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten.
983 De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je
986 Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.
987 Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel
988 zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking
989 op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het
990 "geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels).
992 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken
993 bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie
994 gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je
995 bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster
998 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte
999 META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META
1000 ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke
1001 volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen
1002 ingedrukt zijn terwijl je tikt.
1004 Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde
1005 is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door
1006 CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC>
1007 zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn.
1009 >> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te
1012 (Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste
1013 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel
1014 dat venster waar de cursor nu in staat.")
1016 Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je
1017 C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken,
1018 zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters
1019 onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken.
1021 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere
1024 >> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden,
1025 gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste
1026 venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
1028 >> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
1029 het onderste venster te laten verdwijnen.
1032 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
1033 ------------------------------
1035 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht
1036 (Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel
1037 aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus
1038 staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van
1041 Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1042 Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken
1043 om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen.
1045 >> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC>
1046 om er weer uit te komen.
1048 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1049 De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken
1050 BINNEN het recursieve bewerkingsniveau.
1056 We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie
1057 te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van
1058 Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het
1059 kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige
1060 mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten
1061 zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal
1062 met C-h: "het Hulpteken".
1064 Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
1065 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en
1066 Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h
1067 hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om
1070 (In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is
1071 geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed
1072 heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de
1073 systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht
1074 onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1
1075 toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.)
1077 De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of
1078 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
1083 De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als:
1085 C-p runs the command previous-line
1087 (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
1089 Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden
1090 vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de
1091 gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan
1092 te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte
1093 documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je
1094 al geleerd hebt betekenen.
1096 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of
1097 ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c.
1099 Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats
1104 Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de
1105 functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik
1106 C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet
1107 meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1
1110 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
1112 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
1115 >> Tik C-h f previous-line<Return>
1116 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die
1117 het C-p commando implementeert.
1119 Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen
1120 die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen.
1121 Het commando vraagt je om de naam van een variabele.
1123 C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een
1124 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
1125 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen
1126 worden met M-x. Bij sommige commando's staat met
1127 welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan
1130 >> Tik C-h a file<Return>.
1132 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in
1133 hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de
1134 overeenkomende commandonaam zoals find-file.
1136 >> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te
1139 >> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen.
1141 C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd).
1142 Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd
1143 "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van
1144 software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m
1145 Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen.
1146 Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ?
1147 tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de
1148 mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar
1149 bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de
1150 Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron
1154 * MEER MOGELIJKHEDEN
1155 --------------------
1157 Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is
1158 zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik
1159 het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar
1160 "completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het
1161 omgaan met bestanden vereenvoudigt.
1163 "Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om
1164 onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de
1165 "*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken
1166 en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit
1167 mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in
1168 de Emacs-Info-handleiding.
1170 "Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je
1171 gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt
1172 wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired
1173 kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding.
1179 Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk
1180 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je
1183 De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle
1184 nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent
1185 tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.
1192 (De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange
1193 reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart
1194 Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling
1195 is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis
1196 van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik
1197 Fouvry en Lute Kamstra.
1199 (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities
1200 voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is
1201 niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten
1202 aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door
1203 het Engelse origineel.)
1205 Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs.
1206 Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden:
1208 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
1210 Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen
1211 als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de
1212 copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden
1213 en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten
1214 verleent als aan hem verleend worden door deze melding.
1216 Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document,
1217 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden,
1218 vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste
1219 veranderingen aangebracht heeft.
1221 De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan
1222 dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en
1223 geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het
1224 uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije
1225 software te gebruiken, te schrijven en te delen!
1227 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
1229 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
1230 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
1232 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
1234 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim
1235 copies of this document as received, in any medium, provided that
1236 the copyright notice and permission notice are preserved, and that
1237 the distributor grants the recipient permission for further
1238 redistribution as permitted by this notice.
1240 Permission is granted to distribute modified versions of this
1241 document, or of portions of it, under the above conditions,
1242 provided also that they carry prominent notices stating who last
1245 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
1246 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
1247 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
1248 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)
1250 ;;; Local Variables:
1254 ;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149