1 Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan.
2 Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers.
4 De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL
5 genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
6 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
8 C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr>
9 Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f.
10 M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de
11 toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook
12 eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan
13 de ESC toets als <ESC>.
15 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens).
16 De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een
17 bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld:
18 <<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>
19 >> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
20 (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden
21 terwijl je de v typt.)
22 Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het
25 Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar
26 het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuïteit bij het lezen van
29 Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de
30 tekst kunt bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met
31 C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt
32 en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt).
34 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
40 De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
42 C-v ga een scherm vooruit
43 M-v ga een scherm terug
44 C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst
45 opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor
46 staat op het midden van het scherm terecht
47 komt. (C-l is control-L, niet control-1.)
49 >> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving.
51 Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat.
54 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
55 ----------------------------------
57 Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu
58 naar een specifieke plaats op het scherm?
60 Er is een aantal manieren waarop je dit kunt doen. De basismanier is
61 m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's
62 verplaatst de cursor precies een regel of teken in een bepaalde richting
63 op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de
64 richting waarin ze de cursor bewegen:
69 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
74 >> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van
75 de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het
78 Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk te
79 onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de
80 B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de
81 basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE
82 gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken.
84 >> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
86 >> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p
87 Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel staat.
89 Elke regel eindigt met een Newline teken (het Engelse `new line' betekent
90 `nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste
91 regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat
92 is niet noodzakelijk voor Emacs ).
94 >> Type het commando C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel
95 staat. De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen,
96 omdat je achteruit over het Newline teken gaat.
98 Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen.
100 >> Type nog een aantal keren het commando C-b, zodat je door krijgt waar de
102 Type dan enkele keren C-f om de cursor terug naar het einde van de regel
104 Een C-f commnado beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
106 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt
107 zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of
108 `schuiven' in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de
109 cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het scherm
112 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met
113 C-n en zie wat er gebeurt.
115 Als beweging op letterteken te langzaam gaat, kun je de cursor ook per
116 woord bewegen. M-f (Meta-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b
119 >> Type enkele keren M-f en M-b.
121 Als je midden in een woord staat beweegt M-f de cursor naar het eind van
122 het woord. Als je op een witte ruimte tussen woorden staat beweegt M-f de
123 cursor naar het eind van het volgende woord. Het commando M-b beweegt
124 analoog, de andere kant op.
126 >> Type enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor enkele keren C-f en C-b,
127 zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een
128 woord en tussen twee woorden.
130 Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en
131 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens
132 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
133 zinnen, alinea's) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen die
134 los staan van wat je aan het editten bent (tekens, regels, etc).
136 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
137 cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
138 respectievelijk M-e, de cursor naar het begin of eind van een zin gaat.
140 >> Type enkele keren C-a en dan enkele keren C-e.
141 Type enkele keren M-a en dan enkele keren M-e.
143 Zie hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
144 commando's steeds een zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig
145 overeenkomen is het gedrag van allebei niet onnatuurlijk.
147 De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder
148 lidwoord, `point' in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het
149 scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat.
151 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties,
152 inclusief die commando's die per woord of zin bewegen:
154 C-f ga een teken vooruit
155 C-b ga een teken achteruit
157 M-f ga een woord vooruit
158 M-b ga een woord achteruit
160 C-n ga naar de volgende regel
161 C-p ga naar de vorige regel
163 C-a ga naar het begin van de regel
164 C-e ga naar het eind van de regel
166 M-a ga terug naar het begin van de zin
167 M-e ga vooruit naar het eind van de zin
169 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening.
170 Deze commando's worden het frequentst gebruikt.
172 Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-<
173 (Meta kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van het bestand,
174 en M-> (Meta groter-dan) beweegt de cursor naar het eind.
176 Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de Shift
177 toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het '<'
178 teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken
179 om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen.
181 >> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
182 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
184 >> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
185 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
187 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kun je ook die gebruiken om de
188 cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn
189 minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle
190 toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken
191 dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in het omgaan met
192 Emacs, het gebruik van deze CTRL tekens sneller gaat dan het werken met
193 pijltjestoetsen (omdat je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten
194 derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens,
195 kun je makkelijk andere geavanceerde cursorbewegingscommando's leren.
197 De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
198 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
199 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan, dat vooraf
200 gegaan wordt door het commando C-u, de cijfers van het getal te typen.
201 Als je toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook
202 een andere manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl
203 je de META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te
204 leren omdat die werkt op elk willekeurig toetsenbord.
206 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
208 >> Probeer eens om met C-n of C-p en één numeriek argument de cursor
209 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
212 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat
213 het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het
214 echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek
215 argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels
216 in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift
219 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
221 Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je weer
222 terug omlaag wil scrollen kun je een argument aan M-v geven.
224 Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een
225 lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze
226 rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede
227 vertaling). Je kunt de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te
230 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de
231 scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die
232 afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
234 >> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt
235 houdt. Je zult zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt.
241 Als Emacs niet meer op commando's reageert kun je haar veilig onderbreken
242 door C-g te typen. Je kunt C-g gebruiken om een commando te stoppen als
243 het te lang duurt om het uit te voeren.
245 Je kunt C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of
246 om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten.
248 >> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en
249 type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar
250 één positie verplaatst, omdat je het argument weggegooid hebt met C-g.
252 Als je per ongeluk een <ESC> typt kun je dat ongedaan maken met het
256 * ONMOGELIJKE COMMANDO'S
257 ------------------------
259 Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende
260 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
262 Als je één van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien
263 over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit
266 Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de
267 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet
268 uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee').
270 >> Type C-x C-l (een onmogelijk commando),
271 en type dan n als antwoord op de vraag.
277 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst.
278 We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kunt gaan. Op
279 dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt
280 komen en terug kunt keren naar simpelweg editten met 1 venster. Het is
283 C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg)
285 Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het
286 venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters
289 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
290 >> Type nu Control-h k Control-f.
291 Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt
292 om de documentatie van het Control-f commando te laten zien.
294 >> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
297 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
298 -----------------------
300 Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je
301 kunt zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst
302 geïnterpreteerd en meteen aan de tekst. Type <Return> (de `volgende regel'
303 toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe regel te beginnen.
305 Je kunt het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delback> te typen.
306 <Delback> is een toets op het toetsenbord--dezelfde toets die je normaal
307 gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst ingetypte teken te wissen.
308 Het is meestal een grote toets, een paar rijen boven de <Return> toets,
309 waar "Delete", "Del" of "Backspace" op staat.
311 Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
312 gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een andere
313 toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
315 In het algemeen haalt <Delback> het teken dat juist voor de cursorpositie
318 >> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar
319 keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit
320 bestand verandert; je zult niets veranderen aan de originele versie van
321 deze uitleg. Je zit slechts je eigen kopie te wijzigen.
323 Als een regel tekst te lang wordt om de regel op het scherm te laten
324 zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash
325 ("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende
326 schermregel verder gaat.
328 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
329 toevoegen. Je zult zien dat er een vervolgregel verschijnt.
331 >> Type weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
332 de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen.
334 Je kunt een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline
335 weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een
336 enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op
337 een schermregel past zal hij getoond worden met een vervolgregel.
339 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delback>. Dit
340 voegt de huidige en vorige regel samen.
342 >> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen.
344 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat
345 iets herhaald moet worden, op kunt geven. Dit geldt ook voor gewone tekens.
346 Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd.
348 >> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen.
350 Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te
351 corrigeren. Je kunt tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt
352 een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen:
354 <Delback> haal het teken weg dat voor de cursor staat
355 C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat
357 M-<Delback> gooi het woord weg dat voor de cursor staat
358 M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat
360 C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel
361 M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin
363 Merk op dat <Delback> en C-d met M-<Delback> en M-d de analogie die begon
364 met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat
365 <Delback> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op
366 C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
368 Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst
369 die je weggooit zodat je hem weer terug kunt halen. Weggegooide tekst
370 terughalen heet "yanken". Je kunt weggegooide tekst terugbrengen op de
371 plaats waar je hem hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst.
372 Je kunt ook meerdere keren yanken om er meedere kopieën van te maken. Het
373 yank-commando is C-y.
375 Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets:
376 iets dat je hebt weggooid kun je terugbrengen, maar iets dat je hebt
377 weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen `killing' en
378 `deleting' duidelijker dan tussen de Nederlandse vertaling `weggooien' en
379 `weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
380 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat die
381 geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een
382 enkel teken weghalen.
384 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
385 Type C-k om de tekst op die regel weg te gooien.
386 >> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken
389 Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel weggooit, een
390 tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een regel
391 omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven
392 aantal regels zal worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan
393 simpelweg herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal
394 C-k typen dat niet doet.
396 Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de
397 cursor nu op staat (te yanken), type C-y.
399 >> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken.
401 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
402 weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
403 die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels
404 in een keer terugbrengt.
406 >> Probeer het nu: type C-k een paar keer.
408 Om de weggegooide tekst terug te halen:
410 >> Type C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en type weer C-y.
411 Je ziet nu hoe je tekst kunt kopiëren.
413 Wat nu te doen als je tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen al
414 iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het
415 recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren
416 gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt
417 om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst
418 met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om
419 tekst terug te halen die je reeds langer geleden hebt weggegooid. Als
420 je de tekst te pakken hebt die je zocht hoef je niets te doen om die
421 daar te houden. Je kunt gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst
424 Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst
427 >> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg.
428 Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen.
429 Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel
431 Type nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de
432 tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer.
433 Je kunt ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan
440 Als je de tekst veranderd hebt en als je daar toch niet tevreden mee bent,
441 dan kun je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u.
443 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van
444 een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds
445 eerdere commando's hersteld.
447 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen,
448 zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg
449 de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd
450 in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder vaak het commando
451 C-x u hoeft te typen om het toevoegen van tekst te herstellen.
453 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten verschijnen.
455 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat
456 op, maar het is makkelijker om dat een paar keer achter elkaar te typen.
457 Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan
458 niet triviaal is. Dat is ook de reden voor het alternatief, C-x u. Op
459 sommige terminals kun je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt.
461 Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan.
467 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de
468 tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het Engels). Als je
469 dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit
470 Emacs gaat. Je kunt een bestand veranderen door het bestand te `bezoeken'.
471 (Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het Engels.)
473 Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand
474 in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
475 veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk
476 zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kun je nooit per
477 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
478 als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele
479 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
480 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan
483 In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en
484 eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets
485 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand
486 zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand
487 dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de Nederlandstalige
488 Emacs uitleg (`tutorial' in het Engels). Als je in Emacs een bestand
489 bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats.
491 De commando's om een bestand te bezoeken of te bewaren zijn anders dan de
492 commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee
493 tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een
494 heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's
495 hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken.
496 Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens.
498 Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat
499 je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een
500 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand.
501 Nadat je het commando
503 C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file')
505 hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
506 intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel
507 voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kunt de
508 gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen.
510 Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat
511 voor minibuffer invoer) kun je het commando afbreken met C-g.
513 >> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en
514 ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
515 Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
517 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het
518 af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en haalt
519 het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando daarmee
520 klaar is,verdwijnt de minibuffer.
522 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kun
523 je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het
526 C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file')
528 Dit commando bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand.
529 De eerstekeer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een
530 andere naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de
531 oude naam gevolgd door een "~".
533 Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand
534 zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren
535 zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht.
537 >> Type C-x C-s, om je kopie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is
538 verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel.
540 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
541 typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
542 machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
543 stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
544 deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
545 to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
548 Je kunt een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te
549 wijzigen. Je kunt ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is
550 dé manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat
551 initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart
552 wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat
553 moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
559 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand
560 gewoon in Emacs. Je kunt naar dat bestand terug door het gewoon nog een
561 keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kun je een behoorlijk aantal
562 bestanden in Emacs krijgen.
564 >> Creëer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo
565 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe en bewaar "foo"
566 door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
567 weer hier, in de uitleg, terug te komen.
569 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer"
570 genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer
571 gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type
573 C-x C-b laat de bufferlijst zien
575 >> Probeer C-x C-b nu.
577 Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit
578 is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers
579 hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die
580 "*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de
581 lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een
582 Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer.
584 >> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
586 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
587 bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven
588 in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren of
589 modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de
590 eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige
591 manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend
592 zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te
593 kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
595 C-x s bewaar een paar buffers
597 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
598 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
600 >> Voeg wat tekst toe en type C-x s.
601 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
602 Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van
603 "yes", Engels voor "ja").
606 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
607 ------------------------
609 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
610 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
611 control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X
612 commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in
615 C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken
616 M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam.
618 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt
619 dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze
620 commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het
621 te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit
622 is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen
623 die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt
624 bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.)
626 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer
627 terug kunt keren in dezelfde Emacs sessie.
629 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer
630 terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kun je
631 Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs".
633 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten
634 creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te
635 stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te
636 keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het
637 shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in
638 Emacs terug te keren.
640 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is
641 ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs opgestart
642 was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien
643 niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het
644 echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten,
645 behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
647 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al
650 C-x C-f bezoek bestand
651 C-x C-s bewaar bestand
652 C-x C-b laat bufferlijst zien
653 C-x C-c verlaat Emacs
656 Commando's waaraan een uitgebreid commando wordt toegevoegd, worden nog
657 minder vaak gebruikt, of worden alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt.
658 Een voorbeeld is het commando replace-string, dat in de hele tekst een string
659 vervangt door een andere string (`to replace' betekent `vervangen').
660 Als je M-x typt echoot Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van
661 het commando intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
662 "repl s<TAB>" typt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
665 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
666 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
667 Je sluit elk argument af met <Return>.
669 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze.
670 Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
672 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elke keer dat het woord
673 "g-e-w-i-j-z-i-g-d" voor kwam, vervangen door "veranderd"; beginnend op
674 de plek waar de cursor staat.
677 * AUTOMATISCH BEWAREN
678 ---------------------
680 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden
681 de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of
682 herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd
683 de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst
684 automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als
685 je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst
686 automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het
687 bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer
690 Als de computer crasht kun je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen
691 door de file normaal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch
692 bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om
693 bevestiging, antwoord dan:"yes<Return>", en de automatisch bewaarde
694 informatie wordt teruggehaald.
700 Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de
701 onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt.
702 Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
708 De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel
709 ziet er ongeveer zo uit:
711 --**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------
713 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die
714 je aan het bewerken bent.
716 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand
717 dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN
718 procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf
719 het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--.
720 Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van
721 `bottom', `onderkant' in het Nederlands). Als de tekst zo klein is dat die
722 volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel.
724 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt.
725 Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes.
727 In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken
728 bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode
729 zoals nu (`fundamental' is `basis' in het Nederlands). Een dergelijke
730 mode heet een hoofdmode (`major mode' in het Engels).
732 Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoeld voor
733 het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld
734 Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode
735 actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu
738 Het komt voor dat sommige commado's zich in verschillende modes anders
739 gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te
740 typen, en aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe
741 commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het
742 commentaar beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando,
743 en met dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld
744 M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen.
746 Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld
747 dit bestand, kun je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een
748 gewone taal te bewerken:
750 >> Type M-x text-mode<Return>.
752 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
753 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kunt merken is
754 bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een woord
755 beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de
756 apostrof als ruimte tussen twee woorden.
758 Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben.
759 De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode.
761 Met het commando C-h m kun je de documentatie over de huidige hoofdmode
764 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant
765 van het scherm te krijgen.
766 >> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode.
767 >> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
769 Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn
770 geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties
771 daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
772 andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kunt dus nul, een,
773 of willekeurig veel minor modes gebruiken.
775 Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal,
776 zoals Nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch
777 uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel
778 tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden.
780 Je kunt Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze
781 mode al aanstaat, kun je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.
782 Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit
783 commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to
784 toggle' in het Engels).
786 >> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een
787 regel zodat je kunt zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er
788 moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode
789 alleen op spaties de regel afbreekt.
791 De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kun je veranderen
792 met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument
793 om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
795 >> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
796 Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
797 Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met C-u 70 C-x f.
799 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode
800 de regel niet opnieuw.
801 Om een alinea opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de
802 cursor in de alinea staat.
804 >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en type M-q.
810 Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op
811 de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string
812 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
815 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste
816 tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken
817 gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string.
819 Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to
820 search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van
821 `reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen.
823 Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit
824 betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele
825 zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> beëindigt
828 >> Type nu C-s om het zoeken te starten. Type nu, LANGZAAM, één letter per
829 keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kunt
830 zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord
832 >> Type nogmaals C-s, om het volgende woord `cursor' te zoeken
833 >> Type nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
834 >> Type <RET> om het zoeken te beëindigen.
836 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar
837 de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt
838 hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er
839 geen volgende plek is gevonden piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht
840 is beëindigd. (`failing' in het Engels); met C-g kun je het zoeken afbreken.
842 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> typt, zul je zien dat het
843 laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het
844 zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint
845 met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar de plaats waar de "c" het
846 eerst voorkomt. Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar de
847 plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt". Als je nu <Delback> typt, dan
848 wordt de "u" van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de
849 plaats waar hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. de plaats waar "c" het
852 Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan
853 wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
854 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r.
856 Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het eerst
857 voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in
858 de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten
859 over C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid.
865 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het
866 scherm kunt laten zien.
868 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
870 >> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
871 Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het
874 >> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
875 (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.)
877 >> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het Nederlands)
878 om de cursor naar het andere venster te verplaatsen.
880 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v.
881 Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest.
883 >> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster
884 te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar
885 hij stond toen je het venster verliet.
887 Je kunt C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk
888 venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar
889 in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster
890 waarin de cursor staat. Dit venster is het `geselecteerde venster'
891 (`selected window' in het Engels).
893 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in
894 het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt.
895 Je kunt de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent,
896 terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt.
898 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META
899 toets hebt kun je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te
900 houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL
901 en META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je typt.
903 Als je geen echte META toets hebt kun je ESC gebruiken; de volgorde maakt
904 dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal
905 niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META
908 >> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten
911 (Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste
912 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster,
913 en wel dat venster waar de cursor nu in staat.')
915 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst
918 >> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd
919 door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster
920 verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
922 >> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
923 het onderste venster te laten verdwijnen.
926 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
927 ------------------------------
929 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (Engels:
930 `recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte
931 haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmode staan. Dan staat er
932 bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental).
934 Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is
935 een generiek `ontsnappingscommando'. Je kunt het ook gebruiken om extra
936 vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen.
938 >> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC
939 om er weer uit te komen.
941 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De
942 reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN
943 het recursieve bewerkingsniveau.
949 We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven
950 om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat
951 het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige
952 mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft
953 commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze
954 `helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'.
956 Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
957 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs
958 vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt
959 maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken.
961 (Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een
962 slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft,
963 en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder
964 of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat
965 zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of
966 gebruik M-x help RET.)
968 De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of
969 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
972 >> Type C-h c Control-p.
973 De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als
975 C-p runs the command previous-line
977 (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
979 Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral
980 gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te
981 passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de
982 functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om
983 je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen.
985 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT
986 toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c.
988 Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van
991 >> Type C-h k Control-p.
993 Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de
994 functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1
995 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te
996 doen. Je kunt ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt.
998 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
1000 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
1003 >> Type C-h f previous-line<Return>
1004 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het
1005 C-p commando implementeert.
1007 C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een
1008 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
1009 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden
1010 met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens
1011 dit commando direct uitgevoerd kan worden.
1013 >> Type C-h a file<Return>.
1015 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun
1016 naam. Je zult teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende
1017 commandonaam zoals find-file.
1019 >> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven.
1021 >> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien.
1027 Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk
1028 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x.
1030 De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe
1031 Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf
1032 dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover!
1038 (De Engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks
1039 van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef
1040 voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling is gemaakt door
1041 Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2
1044 (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities voor
1045 gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet
1046 gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de
1047 vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het Engelse
1050 Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs.
1051 Je mag deze uitleg distribueren onder bepaalde condities:
1053 Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation
1055 Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen als
1056 verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en
1057 toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de
1058 ontvanger dezelfde distributierechten verleent als aan hem verleend
1061 Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document,
1062 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities,
1063 vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als
1064 laatste modificaties doorgevoerd heeft.
1066 De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn complexer dan dit,
1067 maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef
1068 vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien
1069 van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software
1070 te gebruiken, te schrijven en te delen!
1072 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
1074 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
1075 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
1077 Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation
1079 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
1080 of this document as received, in any medium, provided that the
1081 copyright notice and permission notice are preserved,
1082 and that the distributor grants the recipient permission
1083 for further redistribution as permitted by this notice.
1085 Permission is granted to distribute modified versions
1086 of this document, or of portions of it,
1087 under the above conditions, provided also that they
1088 carry prominent notices stating who last altered them.
1090 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
1091 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
1092 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
1093 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)
1095 ;;; Local Variables:
1099 ;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149